Làng xã của người An Nam ở Bắc Kỳ - Paul Ory

La commune Annamite au Tonkin - xuất bản lần đầu tại Paris năm 1894, từng được hai học giả Nguyễn Văn Huyên và Đào Duy Anh xếp vào thư mục tham khảo của mình vào cuối thập niên 1930 - vừa ra mắt bản tiếng Việt. Như một cẩm nang, Paul Ory giới thiệu làng An Nam theo nhiều phương diện thuộc về nội tại của nó: tổ chức hành chính/quyền lực của làng; phân hạng dân; kiểm soát và phân chia đất đai; việc thu thuế; tính chất và vai trò lễ, hội… Tuy mỗi phương diện chỉ mới dừng ở mức độ phác dựng nhưng khó có thể cho rằng Paul Ory chỉ “lướt qua”, mà ngược lại, ông biết xoáy sâu vào những nét riêng đến mức thành cắc cớ, thành một thứ “gen” văn hóa và tính cách hằn sâu ở làng suốt chiều dài lịch sử.