Văn học trung đại Việt Nam đã làm cho kho tàng văn chương của dân tộc đa dạng và phong phú hơn. Qua các tác phẩm, chúng ta không chỉ khám phá vẻ đẹp của ngôn từ mà còn hiểu thêm hơn về lịch sử, xã hội và con người Việt Nam thời kỳ phong kiến.
Trong bài viết dưới đây, Oreka sẽ gợi ý đến bạn những tác phẩm văn học trung đại Việt Nam đặc sắc nhất.
Nội dung
Đặc điểm của văn học trung đại Việt Nam
Định nghĩa văn học trung đại
Văn học trung đại Việt Nam dùng để gọi các tác phẩm văn học ra đời trong thời kỳ phong kiến Việt Nam, phản ánh sinh động đời sống xã hội, tư tưởng tình cảm của người Việt xưa. Các tác phẩm này được phát triển dựa trên sự phong phú của văn học dân gian, đóng góp vào kho tàng văn học nước nhà nhiều tác phẩm giá trị từ những câu ca dao, tục ngữ thấm đẫm tình đời đến những bài thơ, phú, văn tế chứa chan khí phách anh hùng.
Trải qua gần 10 thế kỷ hình thành và phát triển, các tác phẩm văn học trung đại Việt Nam đã để lại nhiều tác phẩm ấn tượng qua nhiều thế hệ độc giả bởi những nét đặc trưng khó trộn lẫn.
Một số đặc điểm của văn học trung đại nước ta có thể kể đến như:
- Sự phát triển mạnh mẽ của văn học chữ Hán và văn học chữ Nôm
- Kế thừa sự phong phú của văn học dân gian
- Chịu ảnh hưởng sâu sắc của các tư tưởng tôn giáo
Văn học trung đại từ thế kỉ nào? Theo đó, kể từ thập niên 1990, trong các giáo trình và luận văn khoa học, văn học trung đại bắt đầu từ sự kiện Ngô Quyền đại phá quân Nam Hán hoặc khi Đinh Tiên Hoàng xưng đế, tương ứng thế kỷ X đến thời điểm triều Nguyễn kí Hòa ước Patenôtre khoảng cuối thế kỷ XIX. Như vậy, văn học trung đại Việt Nam có thể bắt đầu từ thế kỷ X.
Các thể loại của văn học trung đại Việt Nam
Như Oreka đã nhắc đến trong phần trên các tác phẩm văn học trung đại Việt Nam thuộc nhiều thể loại khác nhau, mang đến một bức tranh văn học đa sắc.
Trong đó, văn học trung đại Việt Nam nổi bật với hai thể loại là văn học chữ Hán và văn học chữ Nôm.
- Văn học chữ Hán: Các tác phẩm này xuất hiện từ sớm và từng bước phát triển trong giai đoạn phong kiến, gây ấn tượng mạnh mẽ ở nhiều thể loại như thơ, văn xuôi, chiếu, cáo, tiểu thuyết, v.v. Một số tác giả văn học chữ Hán nổi bật trong giai đoạn này có thể kể đến: Nguyễn Trãi với tác phẩm Bình Ngô Đại Cáo, Trương Hán Siêu với tác phẩm Bạch Đằng giang Phú, v.v.
- Văn học chữ Nôm: Mặc dù sinh sau đẻ muộn sau văn học chữ Hán, nhưng văn học chữ Nôm có một vị thế không kém cạnh trong văn học trung đại Việt Nam. Thể loại nổi bật nhất của văn học chữ Nôm là thơ. Một số tác giả và tác phẩm nổi bật có thể kể đến như Lê Thánh Tông với Hồng Đức Quốc âm thi tập; Bánh trôi nước – Hồ Xuân Hương; Qua đèo ngang của Bà Huyện Thanh Quan, v.v.
Khám phá: Review Tứ Đại Danh Tác Của Văn Học Trung Hoa
Những tác phẩm văn học trung đại Việt Nam hay nhất
Dưới đây là một số tác phẩm văn học trung đại Việt Nam nổi bật mà Oreka muốn gửi đến bạn:
| Tác phẩm | Thông tin tác phẩm | Nội dung chính |
| Truyện Kiều | Thể loại: Thơ Nôm lục bátTác giả: Nguyễn Du | Truyện được viết dựa trên Kim Vân Kiều của Thanh Tâm Tài Nhân. Tập thơ kể về cuộc đời gian truân của Thúy Kiều, hồng nhan nhưng bạc phận. |
| Tỏ lòng (Thuật hoài) | Thể loại: Thất ngôn tứ tuyệtTác giả: Phạm Ngũ Lão | Bài thơ thể hiện chí khí lập công giúp nước của tác giả. |
| Cảnh ngày hè (Bảo kính cảnh giới) | Thể loại: Thể thất ngôn Đường luật chen lục ngônTác giả: Nguyễn Trãi | Bài thơ là bức tranh phong cảnh mùa hè độc đáo, xen lẫn là nỗi niềm và tâm tư của tác giả. |
| Nhàn | Thể loại: Thất ngôn bát cú đường luậtTác giả: Nguyễn Bỉnh Khiêm | Tác giả gửi đến độc giả những quan niệm, triết lí sâu sắc về con người và thời đại, cho đến nay, đó vẫn là những điều mà con người ta phải suy ngẫm. |
| Đại cáo bình Ngô | Thể loại: CáoTác giả: Nguyễn TrãiNgôn ngữ: Chữ Hán | Bài cáo dùng để tuyên cáo về việc chiến thắng trong cuộc kháng chiến chống nhà Minh, khẳng định quyền tự chủ và độc lập của nước Đại Việt trước triều đình phương Bắc. |
| Hiền tài là nguyên khí của quốc gia | Thể loại: Văn biaTác giả: Thân Nhân Trung | Tác phẩm khẳng định và đề cao vai trò của người hiền tài đối với vận mệnh và sự phồn thịnh của một quốc gia. |
| Câu cá mùa thu | Thể loại: Thất ngôn bát cú đường luậtTác giả: Nguyễn KhuyếnNgôn ngữ: Thơ Nôm | Tác phẩm mô tả vẻ đẹp tĩnh lặng của khung cảnh quê xưa, trong đó thể hiện nét cô đơn trong tâm hồn của một nhà Nho yêu nước lúc bấy giờ. |
| Thương vợ | Thể loại: Thất ngôn bát cú đường luậtTác giả: Trần Tế XươngNgôn ngữ: Thơ Nôm | Bài thơ hiếm hoi viết về người vợ, người phụ nữ xưa, thể hiện qua sự thấu hiểu nỗi vất vả gian lao và những đức tính cao đẹp của người vợ tào khang. |
| Vào phủ chúa Trịnh | Thể loại: KíTác giả: Lê Hữu Trác | Tác phẩm ghi lại cảm nhận của tác giả khi ông triệu vào kinh chữa bệnh cho thế tử Trịnh Cán. Bức tranh hiện thực về phủ chúa, hiện ra một cách rõ nét, xa hoa, tráng lệ nhưng tù túng và ngột ngạt. |
| Văn tế nghĩa sĩ Cần Giuộc | Thể loại: Văn tế thể phú luật Đường Tác giả: Nguyễn Đình Chiểu | Tác phẩm là tiếng khóc bi tráng cho một thời kỳ lịch sử đau thương nhưng vĩ đại của dân tộc, vinh danh những chiến sĩ áo nâu – những người nông dân nghĩa sĩ Cần Giuộc. |
| Bài ca phong cảnh Hương Sơn | Thể loại: Hát nóiTác giả: Nguyễn Đình Chiểu | Bài thơ được viết theo thể hát, ca ngợi cảnh đẹp thiên nhiên đượm mùi Thiền qua tâm hồn của người nghệ sĩ tài hoa. |
Một số tác phẩm văn học trung đại khác có thể kể đến như:
- Chiếu cầu hiền (Ngô Thì Nhậm)
- Xin lập khoa luật (Nguyễn Trường Tộ),
- Chạy giặc (Nguyễn Đình Chiểu),
- Lẽ thương mình (Nguyễn Đình Chiểu),
- Bài ca ngắn đi trên bãi cát (Cao Bá Quát),
- Bài ca ngất ngưởng (Nguyễn Công Trứ),
- Vịnh khoa thi Hương (Trần Tế Xương),
- Khóc Dương Khuê (Nguyễn Khuyến),
- Tự tình (Hồ Xuân Hương),
- Tình cảnh lẻ loi của người chinh phụ (Đặng Trần Côn – Đoàn Thị Điểm),
- Chuyện chức phán sự đền Tản Viên (Tản Viên từ phán sự lục) (Nguyễn Dữ),
- Thái sư Trần Thủ Độ (Ngô Sĩ Liên),
- Hưng Đạo đại vương Trần Quốc Tuấn (Ngô Sĩ Liên),
- Hứng trở về (Quy hứng) (Nguyễn Trung Ngạn),
- Cáo tật thị chúng (Mãn Giác),
- Vận nước (Quốc tộ) (Pháp Thuận),
- Đọc Tiểu Thanh kí (Độc Tiểu Thanh kí) (Nguyễn Du), v.v.
Khám phá: Những Tác Phẩm Văn Học Pháp Hay Nhất
Tác giả nổi bật của văn học trung đại Việt Nam
Dưới đây là danh sách các tác giả tiêu biểu của văn học trung đại Việt Nam:
| Tác giả | Đặc điểm văn học |
| Đồng Kiên Cương (1284-1330) | Biên soạn và chú giải cho nhiều tác phẩm Phật học như: Tham thiền chỉ yếu; Phát nguyện văn; Thượng sĩ ngữ lục; Thạch thất mị ngữ. Hai bài thơ của ông là Nhập tục luyến thanh và Thị đệ tử. |
| Nguyễn Miên Trinh (1820-1897) | Thơ của ông phản ánh chân thực hiện trạng xã hội, một số tác phẩm chính có thể kể đến như: Vỹ Dạ hợp tập; Nữ phạm diễn nghĩa từ. |
| Nguyễn Miên Thẩm (1819-1870) | Nhà thơ nổi bật với một số tác phẩm như Thương Sơn thi tập; Thương Sơn từ tập; Thương Sơn thi thoại; Thương Sơn văn di; Thương Sơn ngoại tập; Nạp bị văn tập; Học giá chí; Lịch đại thi nhân tiểu sử; Thức cốc thiên; Nam cầm phổ; Nữ phạm diễn nghĩa từ; v.v. |
| Trần Anh Tông (1276-1320) | Các tác phẩm nổi bật có thể kể tới như: Thủy vân tùy bút ngự tập; Hiệu đính công văn cách thức; Pháp sự tân văn; 5 bài thơ chép trong Trần triều thế phả hành trạng; 12 bai thơ chép trong Toàn Việt thi lục; và Dược thạch châm |
| Trí Bảo Thiền Sư (?-1190) | Ông là một nhà lý luận xuất sắc của đạo Thiền, một số tác phẩm của tác giả còn lại bao gồm Bài kệ về tri thức, được in trong tập Thiền uyển tập anh ngữ lục. |
| Phan Huy Chú (1782-1840) | Tác giả là một nhà thơ, nhà sử học và danh nhân văn hóa Việt Nam với tài danh lỗi lạc về bách khoa thư. Tác phẩm nổi bật nhất của ông là Lịch triều hiến chương – được xem như bộ Bách Khoa toàn thư đầu tiên của nước ta. |
| Nguyễn Miên Bửu (1820-1854) | Nổi tiếng về thơ và sở trường về quốc âm, đặt ra điền từ. Các tác phẩm chính của ông của ông có thể kể tới như Khiêm Trai thi tập (14 cuốn); Khiêm Trai văn tập (2 cuốn); và nhiều bài thơ Nôm nhưng đáng tiếc khi phần lớn đã bị thất lạc. |
| Phan Văn Trị (1830-1910) | Nhà thơ, nhà chí sĩ Phan Văn Trị làm thơ để cổ vũ tinh thần yêu nước. Các tác phẩm của tác giả có thể kể đến như: Thơ tự thuật (Nôm); Con mèo; Cái cối xay; Hạt lúa, v.v. |
| Hoàng Kế Viêm (1820-1909) | Bản chất là người bao dung, có tài tâm cơ đoán định, lay chuyển chẳng rời. Một số tác phẩm của ông như: Phê thi trần hoàn; Tiên công sự tích biệt lục; v.v. |
| Lý Thái Tông (1000-1054) | Là vị hoàng đế sáng suốt, Phật học tinh thông. Một số tác phẩm tiêu biểu có thể kể đến như Hình thư (sử, 3 cuốn); 1 bài kệ chép trong Thiền uyển tập anh ngữ lục. |
| Trần Quốc Tuấn | Danh tướng vĩ đại trong lịch sử, đồng thời là nhà chính luận với áng Hịch tướng sĩ bất hủ. Bên cạnh đó, ông còn là tác giả của Binh thư yếu lược và Vạn Kiếp tông bí truyền thư (đáng tiếc đã bị thất lạc). |
| Trần Minh Tông (1300-1357) | Vua Trần Minh Tông đem văn minh sửa sang đạo trị nước, làm rạng rỡ công nghiệp của người Việt xưa. Hiện nay, chỉ còn khoảng 25 bài trong Minh Tông thi tập được chép trong Việt âm thi tập, đã bị thất lạc khá nhiều. |
| Trần Tế Xương (1870-1907) | Sáng tác của ông được kết hợp giữa yếu tố hiện thực, trào phúng và trữ tình, trong đó yếu tố trữ tình là gốc. Các tác phẩm của ông là thơ Nôm được viết bằng thể loại cổ điển, được in rải rác trên các báo, sau này được tập hợp trong Thơ Trần Tế Xương. |
| Nguyễn Du (1766-1820) | Tác giả được UNESCO công nhận là Danh nhân Văn hóa Thế giới. Ông là nhà thơ có học vấn uyên bác, nắm vững nhiều thể thơ của Trung Quốc. Nguyễn Du có cả tác phẩm tiếng Nôm và tiếng Hán, các tác phẩm nổi bật có thể kể đến như: Truyện Kiều; Văn tế sống hai cô gái Trường Lưu; Thanh Hiên thi tập, v.v. |
| Trần Thánh Tông (1240-1290) | Thơ của ông giàu chất trữ tình kết hợp với tinh thần dân tộc, tình yêu cuộc sống thanh bình. Các tác phẩm của tác giả có thể kể đến như Cơ cừu lục; Di hậu lục; Trần Thánh – Tông thi tập. |
| Lê Hữu Trác (?-1791) | Tác giả để lại nhiều tác phẩm giá trị cho dân tộc. Trong đó Hải Thượng y tông tâm lĩnh được xem là một tác phẩm lớn, gồm 28 tập, 66 quyển chắt lọc tinh hoa của y học cổ truyền, được đánh giá là công trình y học xuất sắc nhất của Việt Nam trung đại. Ngoài ra, các cuốn Lĩnh Nam bản thảo, Thượng kinh kí sự, cũng được biết đến là các tác phẩm giàu giá trị y học và văn học, lịch sử, triết học. |
| Chu Văn An (1292-1370) | Nhà văn, nhà giáo dục Chu Văn An nổi tiếng với tính cương trực và tiết tháo, được thể hiện nổi bật nhất trong Thất trảm sớ. Một số tác phẩm khác của tác giả như Tiều ẩn thi tập; Tiều ẩn quốc ngữ thi tập; Tứ thư thuyết ước; v.v. |
Một số tác giả tiêu biểu của văn học Việt Nam trung đại có thể kể đến như: Chân Không Thiền Sư; Mạc Thiên Tích; Ngô Thì Sĩ; Đặng Xuân Bảng; Phạm Quý Thích; Đỗ Pháp Thuận; Nguyễn Nguyên Ức; Tín Học Thiền Sư; Trần Tung; Lê Văn Hữu; Phạm Ngũ Lão; Đỗ Khắc Chung; Đoàn Nhữ Hài; Nguyễn Trung Ngạn; Trần Nghệ Tông; Nguyễn Bá Tĩnh; Thái Thuận; Nguyễn Nhân Bồng; Hoàng Diệu; Dương Khuê; Phan Huy Ích; Nguyễn Đình Chiểu; Phan Chu Trinh; Nguyễn Trãi; Ngô Thì Đạo; Mạc Đĩnh Chi; Nguyễn Sĩ Cố; Lê Đức Mao; Đào Duy Từ; Ngô Thế Vinh; Nguyễn Thuật; Trần Thiện Chánh; Học Lạc; Ngô Giáp Đậu; Chu Mạnh Trinh; Bùi Hữu Nghĩa; Nguyễn Văn Siêu; Vũ Phạm Khải; Phạm Phú Thứ; Nguyễn Thiếp; Sương Nguyệt Anh; Lê Quí Đôn; Nguyễn Thông; Ngô Thì Hương; Ngô Thì Nhậm; Ngô Thì Chí; Lý Thái Tông; Lý Đạo Tái; Trương Hán Siêu; Lý Tử Tấn; Nguyễn Kiều; Nguyễn Hành; Trương Quốc Dụng; Trần Thiện Chánh; Bà Huyện Thanh Quan; Hồ Xuân Hương; Nguyễn Khuyến; Cao Bá Quát; Đoàn Thị Điểm; Phạm Thái; Phạm Đình Hổ; Nguyễn Quang Bích; v.v.
Tạm kết
Trên đây là những chia sẻ về những tác phẩm văn học trung đại Việt Nam ấn tượng mà Oreka muốn gửi đến bạn. Hy vọng rằng, bài viết đã cung cấp đến bạn nhiều thông tin hữu ích và gợi ý thú vị.
Nếu bạn muốn đọc thêm review về bất kỳ cuốn sách nào, để lại bình luận để Oreka giúp bạn nhé.
Mua sách cũ giá rẻ trên Oreka ngay.
