Tài nguyên thiên nhiên là gì? Tài nguyên thiên nhiên gồm những gì? Thực trạng sử dụng tài nguyên thiên nhiên Việt Nam như thế nào? Để giải đáp những thắc mắc này, mời bạn cùng Oreka khám phá chi tiết trong bài viết dưới đây nhé.
Nội dung
Tài nguyên thiên nhiên là gì?
Thế nào là tài nguyên thiên nhiên? Tài nguyên thiên nhiên được hiểu là những dạng vật chất có sẵn trong tự nhiên mà con người có thể khai thác và sử dụng nhằm phục vụ cuộc sống sinh hoạt của mình.
Chẳng hạn như, tài nguyên đất được con người sử dụng để trồng các loại cây lương thực, cây ăn trái, v.v.
Tài nguyên thiên nhiên tiếng Anh là gì? Trong tiếng Anh khái niệm này là “Natural resources”.
Thực trạng của tài nguyên thiên nhiên Việt Nam hiện nay như thế nào? Cùng tìm hiểu tiếp trong phần dưới đây nhé.
Đọc thêm: Thực Trạng Biến Đổi Khí Hậu Ở Việt Nam Và Giải Pháp Đối Phó
Có mấy dạng tài nguyên thiên nhiên
Các dạng tài nguyên thiên nhiên chủ yếu gồm? Theo đó, tài nguyên thiên nhiên có thể chia thành 3 dạng như dưới đây:
- Tài nguyên tái tạo: Đây là các tài nguyên có khả năng tổng hợp/tự duy trì/tự bổ sung một cách liên tục khi được khai thác và quản lý hợp lý. Nếu việc khai thác tài nguyên quá mức, tài nguyên có thể bị suy thoái và không thể tái tạo được.
- Tài nguyên không tái tạo: Đây là kiểu tài nguyên tồn tại hữu hạn, chúng sẽ mất đi hoặc biến đổi sau quá trình sử dụng, khai thác. Ví dụ như than đá, dầu mỏ, v.v.
- Tài nguyên năng lượng vĩnh cửu: Đây là nguồn năng lượng sạch, việc khai thác và sử dụng các tài nguyên này ít gây ảnh hưởng đến vấn đề môi trường. Ví dụ như năng lượng mặt trời, năng lượng gió, v.v.
Vai trò của tài nguyên thiên nhiên là gì?
Tài nguyên thiên nhiên đóng một vai trò hết sức quan trọng đến sự tồn tại và phát triển của con người, xã hội.
- Tạo ra lương thực thực phẩm nuôi sống con người.
- Phục vụ sự hình thành và phát triển của xã hội, như việc khai thác đá để làm đường, cầu cống, v.v.
- Cung cấp nguồn năng lượng cho các hoạt động sinh hoạt và sản xuất.
- Đóng góp tích cực vào hoạt động phát triển kinh tế, khi nhiều tài nguyên thiên nhiên chủ lực có thể trở thành mặt hàng xuất khẩu tiềm năng.
- Thúc đẩy phát triển ngành công nghiệp, mở ra nhiều cơ hội hợp tác đầu tư, cũng như công ăn việc làm cho người lao động.
Thực trạng khai thác tài nguyên thiên nhiên Việt Nam hiện nay như thế nào?
Dưới đây là một vài dẫn chứng về hiện trạng khai thác và sử dụng tài nguyên thiên nhiên ở Việt Nam:
Tài nguyên rừng
Nước ta có ¾ diện tích là rừng và đồi núi. Đây là nguồn tài nguyên quý giá, tuy vậy mức độ bao phủ của rừng đang ngày sụt giảm do tình trạng khai thác rừng trái phép.
Theo thống kê của Tổng cục lâm nghiệp, năm 2021, tỷ lệ che phủ rừng ở Việt Nam đạt khoảng 46%, khá khiêm tốn so với kỳ vọng.
Trong những năm trở lại đây, diện tích rừng tự nhiên tại nước ta đang sụt giảm nhanh chóng, bình quân 2.500 ha rừng mỗi năm. Trong năm 2021, theo báo cáo của bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, cả nước phát hiện 2.653 vụ vi phạm các quy định về bảo vệ rừng.
Một trong những điểm nóng của nạn phá rừng, khai thác, mua bán, vận chuyển và chế biến lâm sản trái phép là tại khu vực Tây Nguyên.
Diện tích rừng phòng hộ thu hẹp, trong khi đó, rừng sản xuất ngày càng tăng. Nạn phá rừng đang diễn biến phức tạp khiến rừng phòng hộ đang suy giảm cả về chất lượng lẫn số lượng.
Tài nguyên khoáng sản
Tài nguyên khoáng sản hiện đang bị khai thác một cách quá mức, điều này không chỉ làm suy cạn nguồn tài nguyên thiên nhiên mà còn gây ra nhiều hệ quả tiêu cực cho môi trường.
Nước ta có lợi thế về tài nguyên khoáng sản, cả nước hiện có hơn 1000 mỏ lớn nhỏ đang được khai thác như than đá, sắt, titan, đá xây dựng, v.v. Tuy vậy, đánh giá về tiềm năng, các nhà khoa học cho rằng nước ta có nhiều loại tài nguyên khoáng sản nhưng trữ lượng không nhiều, nằm trong danh mục hữu hạn, một phần còn lại rất nhỏ để tái tạo.
Bên cạnh đó, công tác quản lý khai thác tài nguyên khoáng sản hiện chưa chặt chẽ dẫn đến việc khai thác và sử dụng thiếu quy hoạch; thất thoát tài nguyên, cũng như gây ra nhiều tác động tiêu cực đến môi trường.
Theo đó, nếu giữ tốc độ khai thác và tiêu thụ dầu như hiện tại, lượng trữ dầu trên toàn cầu chỉ có thể đủ cung cấp trong vòng 30-40 năm nữa, bởi đây là một nguồn năng lượng không thể tái tạo.
Tài nguyên đất
Mặc dù đây là tài nguyên có thể tái sử dụng, tuy nhiên, việc khai thác thiếu hợp lý đang gây ra nhiều vấn đề cho môi trường đất, nhiều diện tích đất bị thoái hóa. Thực trạng phá rừng bừa bãi làm gia tăng diện tích đất bị xói mòn, rửa trôi, gây sạt lở, v.v.
Bên cạnh đó, các hoạt động canh tác nông nghiệp thiếu bền vững cũng đang làm suy giảm chất lượng đất. Chẳng hạn như việc sử dụng quá mức thuốc và phân bón hóa học khiến đất bị bạc màu, oxy hóa, mất đi đặc tính sinh học và dưỡng chất của mình.
Tài nguyên biển
Vấn đề môi trường biển cũng đang nhận được nhiều sự quan tâm. Thực trạng vứt rác bừa bãi, khai thác thủy hải sản quá mức, v.v, đang gây ra nhiều tác động tiêu cực cho tài nguyên biển. Theo đó, nhiều loài động thực vật biển đang đứng trước nguy cơ tuyệt chủng trước những hệ quả từ ô nhiễm môi trường và biến đổi khí hậu. Sản lượng cá suy giảm, các rạn san hô có nguy cơ biến mất do tác động của thực trạng axit hóa đại dương.
Những việc làm bảo vệ tài nguyên thiên nhiên
Làm thế nào để bảo vệ tài nguyên thiên nhiên một cách hiệu quả? Dưới đây là một vài biện pháp bảo vệ tài nguyên thiên nhiên mà bạn có thể tham khảo:
- Sử dụng tiết kiệm giấy: Giấy được sản xuất ra từ gỗ, việc tiết kiệm giấy có thể hạn chế thực trạng phá rừng, qua đó bảo vệ tài nguyên rừng. Đồng thời, tiết kiệm giấy tác động tích cực đến nhiều khía cạnh môi trường khác, chẳng hạn như không khí, nguồn nước, đất đai, v.v.
- Tiết kiệm điện: Phương pháp sản xuất điện lớn nhất hiện nay vẫn đến từ thủy điện. Việc tiết kiệm điện có thể làm giảm diện tích rừng, hồ bị ngăn làm đập chứa nước để làm thủy điện. Điều này phần nào góp phần bảo vệ tài nguyên rừng, tài nguyên đất.
- Tiết kiệm nước: Tưởng chừng như đây là nguồn tài nguyên vô tận, nhưng hiện nay, nhiều nơi trên thế giới đang đối mặt với thực trạng thiếu hụt nước ngọt phục vụ sinh hoạt và sản xuất.
- Sống tối giản hơn: Bạn biết đấy, tiêu thụ quá mức có thể đẩy tình trạng khai thác tài nguyên trở nên nhanh hơn, mau chóng làm cạn kiệt TNTN. Lối sống tối giản đề cập đến việc chỉ mua những món đồ cần thiết, vừa đủ, nhờ đó có thể tiết kiệm tài nguyên thiên nhiên lẫn rác thải ra môi trường.
- Thay đổi hành vi mua sắm: Thời trang nhanh đang gây ra nhiều vấn đề nghiêm trọng cho môi trường. Bạn biết đấy, sản xuất thời trang phải sử dụng rất nhiều nguồn tài nguyên thiên nhiên khác nhau, đồng thời quá trình này cũng thải ra nhiều chất thải có hại ra môi trường. Do đó, bạn có thể chuyển sang mua các sản phẩm thời trang bền vững hơn, mua đồ secondhand trên Oreka với giá tốt thay vì mua đồ mới.
- Không săn bắt, buôn bán, tàng trữ động thực vật quý hiếm.
- Không vứt rác bừa bãi, tích cực sử dụng các sản phẩm hữu cơ, có khả năng tái chế.
- Tích cực tuyên truyền và nâng cao nhận thức của cộng đồng trong việc bảo vệ môi trường và tiết kiệm tài nguyên thiên nhiên.
- Tích cực sử dụng các nguồn năng lượng thay thế, chẳng hạn như năng lượng gió, năng lượng mặt trời, v.v.
Đọc thêm: Những Việc Làm Bảo Vệ Môi Trường Ai Cũng Có Thể Làm
Chính sách của Nhà nước về bảo vệ tài nguyên thiên nhiên
Điều 5 Luật Bảo vệ môi trường 2020 của Nhà nước quy định về việc bảo vệ môi trường như sau:
“1. Tạo điều kiện thuận lợi cho cơ quan, tổ chức, cộng đồng dân cư, hộ gia đình và cá nhân tham gia thực hiện, kiểm tra, giám sát hoạt động bảo vệ môi trường.
2. Tuyên truyền, giáo dục kết hợp với biện pháp hành chính, kinh tế và biện pháp khác để tăng cường việc tuân thủ pháp luật về bảo vệ môi trường, xây dựng văn hóa bảo vệ môi trường.
3. Chú trọng bảo tồn đa dạng sinh học, bảo vệ môi trường di sản thiên nhiên; khai thác, sử dụng hợp lý và tiết kiệm tài nguyên thiên nhiên; phát triển năng lượng sạch và năng lượng tái tạo; phát triển hạ tầng kỹ thuật bảo vệ môi trường.
4. Ưu tiên xử lý ô nhiễm môi trường, phục hồi hệ sinh thái tự nhiên bị suy thoái, chú trọng bảo vệ môi trường khu dân cư.
5. Đa dạng hóa các nguồn vốn đầu tư cho bảo vệ môi trường; bố trí khoản chi riêng cho bảo vệ môi trường trong ngân sách nhà nước với tỷ lệ tăng dần theo khả năng của ngân sách nhà nước và yêu cầu, nhiệm vụ bảo vệ môi trường; ưu tiên nguồn kinh phí cho các nhiệm vụ trọng điểm về bảo vệ môi trường.
6. Bảo đảm quyền lợi của tổ chức, cộng đồng dân cư, hộ gia đình và cá nhân đóng góp cho hoạt động bảo vệ môi trường; ưu đãi, hỗ trợ hoạt động bảo vệ môi trường; thúc đẩy sản phẩm, dịch vụ thân thiện môi trường.
7. Tăng cường nghiên cứu khoa học, phát triển công nghệ xử lý ô nhiễm, tái chế, xử lý chất thải; ưu tiên chuyển giao và áp dụng công nghệ tiên tiến, công nghệ cao, công nghệ thân thiện môi trường, kỹ thuật hiện có tốt nhất; tăng cường đào tạo nguồn nhân lực về bảo vệ môi trường.
8. Tôn vinh, khen thưởng cơ quan, tổ chức, cộng đồng dân cư, hộ gia đình và cá nhân có đóng góp tích cực trong hoạt động bảo vệ môi trường theo quy định của pháp luật.
9. Mở rộng, tăng cường hội nhập, hợp tác quốc tế và thực hiện cam kết quốc tế về bảo vệ môi trường.
10. Thực hiện sàng lọc dự án đầu tư theo tiêu chí về môi trường; áp dụng công cụ quản lý môi trường phù hợp theo từng giai đoạn của chiến lược, quy hoạch, chương trình và dự án đầu tư.
11. Lồng ghép, thúc đẩy các mô hình kinh tế tuần hoàn, kinh tế xanh trong xây dựng và thực hiện chiến lược, quy hoạch, kế hoạch, chương trình, đề án, dự án phát triển kinh tế – xã hội.”
Tạm kết
Trên đây là những chia sẻ về chủ đề “Tài nguyên thiên nhiên là gì?” mà Oreka muốn gửi đến bạn. Hy vọng rằng, bài viết đã cung cấp đến bạn nhiều thông tin thú vị, cũng như các cách bảo vệ tài nguyên thiên nhiên hiệu quả.
Nếu bạn có thêm bất kỳ chia sẻ nào, đừng ngần ngại để lại bình luận để Oreka và mọi người cùng biết nhé.
